หัวข้อประจำเรื่อง

1. มุสาวาทสิกขาบท ว่าด้วยพูดเท็จ
2. โอมสวาทสิกขาบท ว่าด้วยพูดเสียดสี
3. เปสุญญสิกขาบท ว่าด้วยพูดส่อเสียด
4. ปทโสธัมมสิกขาบท ว่าด้วยสอนธรรมว่าพร้อมกัน
5. ปฐมสหเสยยสิกขาบท ว่าด้วยนอนร่วมกับอนุปสัมบัน
6. ทุติยสหเสยยสิกขาบท ว่าด้วยนอนร่วมกับมาตุคาม
7. ธัมมเทสนาสิกขาบท ว่าด้วยแสดงธรรม
8. ภูตาโรจนสิกขาบท ว่าด้วยบอกอุตริมนุสธรรม
9. ทุฏฐุลลาโรจนสิกขาบท ว่าด้วยบอกอาบัติชั่วหยาบ
10. ปฐวีขนนสิกขาบท ว่าด้วยขุดดิน.

มุสาวาทวรรค ปฐวีขนนสิกขาบทที่ 10

พึงทราบวินิจฉัย ในสิกขาบทที่ 10 ดังต่อไปนี้

[แก้อรรถ เรื่องปฐพีแท้ไม่แท้]

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงปฐพีแท้ และปฐพีไม่แท้ ด้วยบทเหล่านี้
ว่า ชาตา จ ปฐวี อชาตา จ ปฐวี ดังนี้.
ในบททั้งหลายมีบทว่ามีหินน้อยเป็นต้น ผู้ศึกษาพึงเห็นใจความอย่าง
นี้ว่า ที่ปฐพีแท้นี้มีหินน้อย ฉะนั้น จึงชื่อว่า อัปปปาสาณะ. ในบทว่า
มีหินน้อย เป็นต้นนั้น พึงทราบว่า มีหินเกินกว่าขนาดกำมือหนึ่ง. กรวด
ก็พึงทราบว่า มีขนาดกำมือหนึ่ง. เศษกระเบื้องชื่อ กถลา. ก้อนกรวดที่
ปรากฏ (หินกรวดคล้ายวลัย) ชื่อ มรุมพา. ทรายนั่นแหละ ชื่อว่า วาลุกา.
สองบทว่า เยภุยฺเยน ปํสุ มีความว่า ใน 3 ส่วน 2 ส่วน เป็น
ดินร่วนเสีย, ส่วนหนึ่ง เป็นหินเป็นต้น อย่างใดอย่างหนึ่ง.
บทว่า อทฑฺฒาปี มีความว่า ยังไม่ได้เผาไฟ โดยประการใด
ประการหนึ่ง ด้วยอำนาจแห่งเตาไฟ ที่ระบมบาตร และเตาช่างหม้อเป็นต้น
ก็ปฐพีที่ยังไม่ได้เผาไฟนั้น ไม่มีต่างหาก, พึงทราบว่าเป็นปฐพีชนิดใดชนิดหนึ่ง
มีดินซุยล้วนเป็นต้น .
สองบทว่า เยภุยฺเยน สกฺขรา ได้แก่ มีก้อนกรวดมากกว่า. ได้ยินว่า
ในหัตถิกุจฉิประเทศ พวกภิกษุให้ขนดินมาเต็มกระบุงหนึ่ง แล้วล้างในลำราง
รู้ว่าเป็นปฐพีมีกรวดโดยมาก จึงขุดสระโบกชรณีเสียเอง.